Zonguldak'ta Milli direniş olmadı mı?

Araştırmacı Yazar, Akademisyen, Tarihçi  Celil Bozkurt, yazdığı eser ile Milli Mücadele döneminde Zonguldak ve çevresinde direniş olmadığı yönünde bilinen gerçekleri alt üstü etti.  Milli Savunma Bakanlığı Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Daire Başkanlığı (ATESE) arşivlerinden çıkarılan belgeler ile araştırmasını yayınlayan Bozkurt özellikle Fransızlar ile Kuva-i Milliyecilerin Zonguldak’ın Sapça Mevkin’de ki çarpışlarını gün yüzüne çıkardı.   Zonguldak’ın deniz yolu bağlantısı sebebiyle Ankara ve İstanbul arasında stratejik bir öneme sahip olduğunun altını çizen Bozkurt, Zonguldaklı Kuva-i Milliyecilerin, Fransızların Ankara üzerinde baskı kurmasına engel olduğunu belgeler ile gün yüzüne çıkardı. Zonguldak direnişinde en önemli isim ise direnişi örgütleyen Yüzbaşı Cevt Rıfat Bey olduğu yine araştırmanın detaylarında ortaya çıkıyor.   AKADEMİSYEN CELİL BOZKURT’UN ESERİNDEN BİR KESİT; Bartın ve Havalisi Komutanlığı, Milli Mücadele açısından son derece stratejik bir bölgeyi kontrol etmekteydi. Ankara'da TBMM'nin açılması ve akabinde Kuva-yı Milliye'den düzenli orduya geçilmesi bölgenin önemini daha da artırmıştı. Zonguldak'ı işgal altında tutan Fransızların Çaycuma ve Bartın üzerinden Ankara'yı tazyik etmesi yüksek ihtimaldi. Nitekim Fransızlar, Sapça Geçidi'nde mevzilenmiş Türk kuvvetlerine karşı iki büyük yarma harekâtı düzenlediler. İlk harekâtta güçlü bir direnişle karşılaşan Fransızlar, Sapça Geçidi'nden Karadeniz'e doğru geri püskürtüldü. Çatışma sırasında Fransız birliklerinde bulunan çok sayıda kırmızı fesli Müslüman sömürge askeri Türk saflarına iltica etti. Fransızlar, Sapça yenilgisi sonrasında Yüzbaşı Cevat Rifat Bey'le görüşmek ve ilişkileri geliştirmek için kendisini Zonguldak'a davet etti. Fakat 4. Fırka Komutanlığı, bu isteği olumsuz karşıladı.   Bazı kaynaklara göre, Cevat Rifat Bey'in Sapça Geçidi'nde kazandığı başarıdan dolayı 10 Ağustos 1920 tarihinde 4. Fırka vasıtasıyla gelen bir emirle kendisine "milis generalliği" tevcih edildi. Fransızlar, hem mağlubiyetin acısını unutturmak hem de Türk saflarına iltica eden Müslüman askerlerin intikamını almak maksadıyla ikinci bir harekât daha düzenledi. Yine Sapça Geçidi civarında vuku bulan çatışmada Fransızlar, Üzülmez sırtlarından geldikleri istikamete geri püskürtüldü. Milli kuvvetlerin Sapça Geçidi'nde gösterdiği başarı, Kumandan Muavini Etem Bey tarafından Ankara'ya bir telgrafla iletildi.   Türk birliğinin Sapça'da kazandığı stratejik zafer, Ankara'da sevinçle karşılandı ve ertesi gün Erkan-ı Harbiye, zafer haberlerini ajanslarla paylaştı.  15 Mart 1921 tarihinde bir Fransız ester süvari müfrezesi Yaka'da bulunan Türk Karakolu'nu taciz etti. Nöbetçilerin tacize ateşle karşılık vermeleri üzerine müfreze Zonguldak istikametinde kayboldu. Cevat Rifat Bey, Kastamonu ve Havalisi Komutanlığı'nın 16 Mart 1921 tarihli telgrafına verdiği 21 Mart 1921 tarihli cevabında olayı şöyle açıklıyordu: "...müsademeden evvel Fransız ester [katırcı] süvari müfrezesinden bir zabitle bir nefer yaya olarak nöbetçilerimizin yanına kadar talüp [takarrüp] etmişler ve ileri geçmek istediklerini söylemişler ve nöbetçilerimiz tarafından muhalefet edilmesi üzerine geri çekilip diğer arkadaşlarıyla beraber mevzi alarak ateşe başlamışlardır. Evvela Fransızlar tarafından ateşe başlandığı nöbetçilerimiz ve karakol efradı tarafından müttefikan ve kuvvetle beyan edilmektedir. Deruhte edilecek bir komisyon muvacehesinde de meselenin tezahür edeceğini arz ederim"   Kastamonu ve Havalisi Komutanı Muhittin Paşa, 1921 yılının Nisan başlarında bir konuda bilgisi alınmak üzere Zonguldak Müfrezesi Komutanı Yüzbaşı Cevat Rifat Bey'i Kastamonu'ya davet etti. Müfrezenin Kastamonu'ya gelişi ahali üzerinde "hüsn-ü tesir" bıraktı. Kıtaatın gerek talim ve terbiyesi gerekse zabt-ı rabt altındaki kontrollü hareketi Muhittin Paşa'nın takdirine mazhar oldu.38 Cevat Rifat Bey, Zonguldak'ta Fransız birliğinde görülen kıpırdanma üzerine bir kaç gün sonra Çaycuma'ya geri döndü.